4. Uiteenzetting financiële positie II

De totale reserveomvang van de provincie Zuid-Holland bestaat uit de som van de algemene reserve en de bestemmingsreserves. In dit hoofdstuk wordt een samenvattende toelichting gegeven van de bestemmingsreserves per programma (inclusief overzichten, middelen en overhead). De toelichting op de algemene reserves is opgenomen in het financieel beeld. Daarnaast wordt de beklemming van reserves nader toegelicht, een langere termijn doorkijk geboden en wordt dieper ingegaan op de verschillende functies van de reserves. De detail- informatie per reserve over inhoud en doel, functie, voeding, instellingsjaar, looptijd, onttrekkingen en toevoegingen, beklemming en omvang is opgenomen in de toelichting op de programmareserves. Voor de reserves is als peildatum uitgegaan van de stand van de reserves per einde jaar.

Staat van reserves (totaaloverzicht)

Toelichting lange termijn ontwikkelingen reserves op basis van hun functie

Binnen de provincie Zuid-Holland kennen we naast de algemene reserve om risico's op te vangen (bufferfunctie) diverse andere reserves met een bufferfunctie en bestemmingsreserves. Binnen de bestemmingsreserves maakt de provincie onderscheid naar reserves die dienen om pieken en dalen in de exploitatie op te vangen (egalisatiefunctie) en reserves die dienen om in de toekomst een bepaalde prestatie te realiseren (spaarfunctie en functie “doorgeschoven prestaties”).

 Toelichting lange termijn ontwikkeling programmareserves

Bovenstaand overzicht geeft een totaal overzicht van alle programmareserves, ingedeeld naar functie. De algemene reserve is niet in dit overzicht opgenomen. Uit bovenstaande grafiek blijkt dat buffer- en egalisatiereserves afnemen maar de spaarreserves licht toenemen. Per functie van de reserve schetsen we hier de belangrijkste ontwikkelingen:

Reserves met bufferfunctie

Naast de algemene reserve zijn er diverse andere reserves om risico's op te vangen. In 2020 is het totaal van deze reserves met een bufferfunctie € 133,4 mln. De belangrijkste zijn bedoeld voor:

De reserve Grevelingen is ingesteld om een eventueel resterend tekort op te vangen voor het project om het getij in de Grevelingen terug te brengen. Deze reserve heeft als einde looptijd 2025. Verwacht werd dat in 2019 bekend zou worden of en wanneer deze reserve ingezet zal worden, dit is doorgeschoven naar 2020. Inclusief de reserve voor Grevelingen resteert na 2030 een totale reserve om risico's op te vangen van € 65,8 mln (exclusief de algemene reserve). De overige genoemde reserves met een bufferfunctie hebben geen einddatum. Alle reserves met een bufferfunctie zijn aangemerkt als beklemd.

Reserves met egalisatiefunctie

Het totaal aan reserves met een egalisatiefunctie bedraagt in 2020 € 163,6 mln. De egalisatiereserves nemen van 2020 tot 2021 af met € 22,9 mln. Deze daling zet door tot en met 2025 tot € 113,5 mln, hierna nemen de reserves weer toe. De belangrijkste egalisatiereserves zijn bedoeld voor:

De egalisatiereserve Beheer & Onderhoud is bedoeld om pieken en dalen in de jaarlijkse uitgaven voor beheer en onderhoud op te vangen en kent geen einddatum. De egalisatiereserve Beheer & Onderhoud neemt verder in 2020 met € 22,5 mln toe. In 2021 neemt deze reserve nog toe met € 8,5 mln. Vanaf 2022 zal deze reserve afnemen. In de toelichting op deze reserve is aangegeven dat in 2020 de nota budgetbehoefte wordt herijkt.

De reserve voor Natuurnetwerk Nederland wordt de komende jaren ingezet waardoor deze zakt naar € 40,8 mln in 2022. Tot 2027 stijgt de reserve weer naar € 43,4 mln. Het jaar 2027 is ook de beoogde einddatum voor deze reserve en tegen die tijd zou de reserve volledig uitgegeven moeten zijn. Bij het saldo dat in 2027 resteert moet echter rekening gehouden worden met een risicoreservering van € 29 mln zoals is opgenomen in het kaderbesluit Groen. Het restant dat dan nog overblijft (€ 14,4 mln) wordt aangehouden voor afwaarderingslasten van over te dragen NNN (-gronden).

Reserves met spaarfunctie

Zowel in aantal als bedrag hebben de meeste reserves binnen de provincie Zuid Holland een spaarfunctie. Het totaal aan spaarreserves bedraagt in 2020 € 311,1 mln en in 2027 zal daar volgens de huidige planning circa € 169,4 mln van uitgegeven zijn. De belangrijkste spaarreserves zijn bedoeld voor :

• Programma 1: Groene ambities (€ 10,6 mln), beheerplan Natura 2000/PAS (€ 10,5 mln), Grevelingen/Volkerak-Zoom (€ 10 mln), UPG 40 (€ 5,3 mln), Ontwikkelopgave natuur (€ 60,9 mln).
• Programma 2: Bereikbaarheid (€ 31,1 mln), Mobiliteit (€ 103,3 mln).
• Programma 3: Meerjarenplan Bodemsanering (€ 30,1 mln), Bedrijventerreinen (€ 4,8 mln), Interreg-cofinanciering EFRO (€ 4,7 mln), Duurzame ontwikkeling Zuidplaspolder (€ 7,3 mln), Versterking economie (€ 18,5 mln), MIT
• Programma 4: Restauratie rijksmonumenten & erfgoedlijnen (€ 2,5 mln).

Uit de grafiek blijkt dat in 2027 nog een saldo van € 141,7 mln aan spaarreserves resteert. De belangrijkste redenen hiervoor zijn:

1. Voor een aantal doelen wordt wel geld gespaard in reserves maar nog niet alle toekomstige uitgaven zijn gepland en/of opgenomen in de meerjarenplanning. Dit is met name van toepassing op een aantal spaarreserves zonder einddatum. Bij een dergelijke spaarreserve zonder einddatum is de verwachting, naar huidige inzichten, dat het beoogde doel van de reserve in de toekomst blijft bestaan of is nog onbekend wanneer het doel gerealiseerd zal worden. Bij deze spaarreserves zonder einddatum waarvan het nog deels onbekend is wanneer het geld uitgegeven zal worden, kan het dus zijn dat in de meerjarenplanning zichtbaar is dat de reserve een bepaald saldo houdt. De belangrijkste reserves waarop voorgaande van toepassing is, zijn de reserves Bereikbaarheid, Mobiliteit, Meerjarenplan bodemsanering, Duurzame exploitatie energiepotentieel in de Zuidplaspolder, Versterking economie en Restauratie rijksmonumenten en erfgoedlijnen. Volgens de huidige planning van bekende uitgaven daalt het saldo van deze reserves van circa € 185 mln (waarvan € 181 mln beklemd) in 2020 naar circa € 122 mln in 2027.
2. Er zijn een aantal reserves met een einddatum vóór 2027 waarvan nu nog niet is aan te geven in welk jaar de uitgaven zullen plaatsvinden. Dit is bijvoorbeeld het geval bij Grevelingen/Volkerak-Zoom. Het totaal van deze reserve bedraagt in 2027 circa € 10 mln. Daarnaast zijn er nog aantal kleinere reserves voor bij elkaar circa € 2 mln waarvoor dezelfde redenatie op gaat. In totaal is er dus voor circa € 12 mln aan reserves waarvan het de verwachting is dat er vóór 2027 een besteding heeft plaatsgevonden maar waarvoor het tot op heden niet mogelijk is deze besteding te plannen. Het niet te plannen bedrag is t.o.v. 2019 wel van € 30 mln teruggelopen naar € 12 mln in 2020
3. De verwachting/afspraak is dat het bestaande beleid voortgezet zal worden en de middelen daarvoor beschikbaar moeten blijven. Dit is bijvoorbeeld het geval bij de reserve Beheerplannen Natura 2000/PAS (€ 10,5 mln). Deze reserve wordt gezien als beklemd.

 Toelichting lange termijn ontwikkeling programmareserves

Onder beklemdheid wordt verstaan: het bestemmen van (gereserveerde) middelen door het aangegaan zijn van juridische verplichtingen en door gemaakte bestuurlijke afspraken die nog niet tot uitvoering zijn gebracht. Zie Beleidsnota reserves en voorzieningen.
Van het totaal aan reserves van de provincie Zuid-Holland is het grootste deel juridisch of bestuurlijk verplicht en daarmee beklemd. In bovenstaande tabel is een overzicht opgenomen van de beklemming per programmareserve.

Onbeklemde reserves
Conform het Coalitieakkoord 2019-2023 is ten opzichte van de Begroting 2019 een bedrag van € 21 mln aan onbeklemde programmareserves vrijgevallen ten gunste van de algemene reserve.
De grootste onbeklemde reserves (naast een deel van de algemene reserve) in bovenstaand overzicht zijn:

Conform het Coalitieakkoord maken middelen voor groen (NNN en UPG) en mobiliteit (infrastructuur en openbaar vervoer) onderdeel uit van het "gesloten systeem". Dit betekent voor de onbeklemde reserves voor PZI en Bereikbaarheid dat deze binnen programma 2 behouden dienen te blijven. Alleen de niet verplichte delen voor de reserves van programma 1 en 3 kunnen ingezet worden voor andere doelen.

Beklemde reserves
Uit de toelichting op de lange termijnontwikkeling van reserves op basis van hun functie blijkt dat de beklemdheid van de reserves (totaal € 600,6 mln in 2019 exclusief het beklemde deel van de algemene reserve ad € 30 mln) op hoofdlijnen te verklaren is door:

• Reserves met een bufferfunctie om risico's op te vangen (€ 133,4 mln). Op basis van hun functie worden deze reserves meestal gezien als beklemd. Dit blijft zo tot het risico zich niet meer voordoet of er anders besloten wordt over het risico dat we als provincie Zuid-Holland willen dragen.
• De grootste reserves met een egalisatiefunctie (€ 163,6 mln) maken onderdeel uit van het gesloten systeem.
• Van de reserves met een spaarfunctie (€ 311,1 mln) is € 305,6 mln beklemd. Onderdeel van deze € 305,6 mln zijn de reserves Mobiliteit en Bereikbaarheid (€ 130,1 mln) en Beheerplannen Natura 2000 en Ontwikkelopgave natuur (€ 71,5 mln) die onderdeel uitmaken van het gesloten systeem.